ترسیم با دست آزاد

نقشه

همانگونه که هر زبان مجموعه‌ای از قرار دادها،حروف، خطوط، اعداد و علائم است، نقشه هم به عنوان زبان صنعت، ارتباط بین طراحان و تولیدکندگان را فراهم می‌کند.

استاندارد

واژه استاندارد به معنی نظم و قاعده و قانون است. برای صنایع مختلف، علائم و استانداردهای متفاوت و ویژه‌ای وجود دارد که باید به صورت اختصاصی در هر رشته به آن پرداخته شود. نقشه‌ ها از جمله اسناد و مدارکی هستند که باید به صورت منظم و گویا مطابق استاندارد ترسیم، تدوین و نگهداری شوند. امروزه با استفاده از نقشه‌های استاندارد، کارگران و مهندسان می‌توانند بهترین روش تولید و ساخت قطعات را شناخته و انتخاب کنند تا یک قطعه سالم و بدون عیب و نقص تولید شود. کشور ایران در سال ۱۳۳۲ شمسی مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی‌ ایران را با نام اختصاری ماتصا تأسیس کرد و در سال ۱۳۶۰ به عضویت ISO درآمد. در ISO استانداردها با کدهای ویژه‌ای مشخص می‌شوند که در برچسب قطعات و سازمان جهانی لوازم تولیدشده استاندارد آنها را مشاهده می‌کنید.

لوازم نقشه کشی

لوازم مورد نیاز:

برای ترسیم نقشه با دست آزاد و درک سریع مطالب و مفاهیم نقشه‌کشی، تهیه و همراه داشتن کامل لوازم زیر ضروری است.

۱ – دفتر شطرنجی :

دفترهای شطرنجی در ابعاد و انواع مختلف ساخته می‌شود. برای ترسیمات اسکچ باید دفتری با خطوط آبی بسیار کمرنگ با سایز ۵ میل یمتری (کوچک) تهیه کنید.
توجه : از تهیه سایر کاغذها و دفترها خودداری کنید.

۲ – مداد نوکی (اتود) ۰/۵ :

برای انتخاب مداد نوکی بهتر است از مدادهایی با نوک فلزی و ثابت استفادهشود. برخی از مدادها با فشار دست، نوک و مغز اتود به داخل می‌رود و حالتفنریت دارد که مناسب نیست.

۳ – مغز مداد :

۴ – خط کش :

خط کش باید ساده و شفاف باشد. برای ترسیم تمری نهای این کتاب، خط کش ۲۰ سانتی متری مناسب است.

توجه : خطکش فلزی و رنگی مناسب نیست.

۵ – پا ک‌کن :

امروزه اکثر پاککن‌ها مناسب هستند و اثر مداد را به خوبی پاک می‌کنند.

۶ – مداد رنگی :

برای رنگ‌آمیزی سه نما به سه عدد مداد رنگی متضاد احتیاج داریم. سه رنگ قرمز، آبی و زرد مناسب هستند.

۷ – پرگار :

برای رسم دایره‌ها باید از پرگار یا شابلون دایره استفاده کرد. توانایی کار با پرگار متنوع‌تر از شابلون است.

۸ – کاغذ A4 :

علاوه بر دفتر شطرنجی به کاغذهای سفید با اندازه A4 نیاز دارید که به تعداد تمرینات باید تهیه بشود.

۹ – کلر بوک (Clear book) :

برای بایگانی و دسترسی آسان به نقشه‌های ترسیم شده و جلوگیری از تخریب نقشه‌ها باید آنها را به صورت صحیح نگهداری کرد. بهتر است از نوع گیره‌دار تهیه بشود تا جابجایی نقشه‌ها امکان‌پذیر باشد.

۱۰ – کاور (Cover) :

به منظور جلوگیری از کثیف شدن و نگهداری مناسب نقشه‌ها باید آنها را در کاور قرار داد.

انواع نقشه

۱ – نقشه با دست آزاد( sketch )(بخوانید اسکَچ)

نقشه اولیه‌ای که طراح از ذهن خود یا در هنگام نقشه‌برداری از روی یک قطعه ترسیم می‌کند نقشه‌های دستی نامیده می‌شوند. در نقشه‌های دستی تا حد امکان اندازه‌ها متناسب است ولی دقیق نیست. در این نقشه‌ها می‌توان از ابزار هم استفاده کرد.

۲ – کروکی

شما نام این نقشه را برای نشان دادن موقعیت محلی بارها شنیده و دیده‌اید. این نقشه نیز با دست آزاد رسم می‌شود و دارای اندازه و مقیاس دقیق نیست. برای ترسیم کروکی نیز می‌توان از ابزار و شابلون استفاده کرد. در این نقشه بیشتر موقعیت اجسام و مکان‌ها نسبت به هم نمایش داده می‌شود.

۳ – نقشه اختصاری

برای معرفی و نمایش قطعات پیچیده و پرکاربرد، شکل مفید و مختصری طراحی و استاندارد شده است که در رشته‌های مختلف، فراوانی بسیاری دارد.

۴ – نقشه هندسی

اگر برای رسم نقشه‌ها از ابزار، لوازم و اصول هندسی نقشه‌کشی به صورت دقیق استفاده کنیم، آن نقشه را هندسی می‌نامند. این نقشه‌ها دارای مقیاس و اندازه‌های دقیق هستند. نمودارها نیز نوعی ترسیمات هندسی هستند که در صنعت کاربرد فراوانی دارند.

۵ – نقشه شماتیک

به جای تصویر کشیدن واقعی یک دستگاه، می‌توان از ترسیم نمادهای کلی استفاده کرد که نیازی به بیان جزییات آن مجموعه نیست. برای مثال در نقشۀ مترو ایستگاه‌ها را با یک نقطه نمایش می‌دهند؛ با وجود اینکه نقطه شباهتی به ایستگاه واقعی ندارد.

۶ – نقشه سه‌بعدی

برای نمایش و تجسم اجسام می‌توان نقشه‌های دوبعدی را به سه‌بعدی تبدیل کرد تا سریعتر و آسانتر درک شوند.

۷ – نقشه انفجاری

برای نمایش ارتباط اجزاء و چگونگی مونتاژ قطعات یک مجموعه از نقشه‌های انفجاری سه‌بعدی استفاده می‌کنند. این نقشه‌ها حتی برای کودکان هم قابل‌فهم هستند.

عکس زیر ترسیم نقشه انفجاری از قاب کیس را نشان می دهد.

ترسیم با دست آزاد (Sketch)

تمام محصولات و تولیدات صنعتی که به صورت ابتدایی در زندگی روزمره استفاده می‌کنیم، حاصل فکر و ایده‌تولیدکنندگان است. ایده پرداز برای انتقال طرح خود به دیگران آن را به صورت دوبعدی و سه بعدی و به زبان نقشه‌کشی روی کاغذ منتقل میکند. وظیفه یک نقشه کش، تبدیل نقشه اسکچ به یک نقشه کاملاً استاندارد همراه با علائم و اندازه و جزئیات کامل است. طراح برای ثبت فکر خود روی کاغذ، کافی است از ابزار ابتدایی مداد، پاک کن و کاغذ کمک بگیرد. اسکچینگ یک روش بسیار وسیع و مهم در ترسیم و طراحی نقشه‌ها است و کاربردهای فراوان و گوناگونی دارد.

ترسیم خط :

برای ترسیم خطوط افقی حرکت مداد از چپ به راست و برای خطوط عمودی حرکت از بالا به پایین خواهد بود. همچنین برای ترسیم خطوط کوتاه می‌توان از حرکت و هماهنگی مچ و انگشتان دست استفاده کرد، ولی برای ترسیم خطوط طولانی باید از حرکت بازو کمک بگیریم تا خطوط، ناصاف و خمیده نشوند. بای ترسیم خطوط مورب بلند هم می‌توان از چرخش آرنج و دَوَران بازو کمک گرفت.

ترسیم خطوط مایل و آزاد :

گاهی باید خود را مقید به خطوط دفتر شطرنجی نکنید و آنها را نادیده بگیرید تا به ترسیم خطوط روی کاغذ سفید و بدون خط مسلط شوید. این خطوط پیرو خطوط شطرنجی نیستند و در نقشه‌ها، دو نقطه را با زاویه‌ای نامشخص به هم متصل می‌کنند.

فنون ترسیم و حرکت در اسکچ :

اسکچ بر روی کاغذ سفید دشوارتر بوده و احتیاج به تمرین بیشتری دارد. برای ترسیم خطوط موازی از تکیه دادن انگشتان و قسمتی از دست بر لبه کاغذ و یا میز نقشه‌کشی کمک بگیرید.

می‌توان با ترسیم خطوط کوتاه و کم رنگ و در نهایت متصل کردن آنها، خطوط موازی ترسیم کرد. می‌توان با علامت گذاری به کمک یک تکه کاغذ یا مداد و تعیین نقاط ابتدا و انتها، خطوط موازی را رسم کرد.

نصف کردن یک پاره خط :

۱ – خط دلخواهی رسم کنید.
۲ – مداد را مطابق شکل بین انگشتان قرار دهید و به صورت تقریبی روی خط علامتی بزنید.
۳ – این علام تگذاری را از طرف دیگر هم روی خط انجام دهید.
۴ – حد فاصل بین دو علامت را بین دو طرف خط تقسیم کنید. با این روش تقریباً خط به دو قسمت مساوی تقسیم می‌شود.
برای نصف کردن یک پاره‌خط میتوانید از یک نوار کاغذی هم استفاده کنید.

روش ترسیم مربع :

۱ – دو خط عمود بر هم رسم کنید.

۲ – اندازه ضلع مربع را به کمک مداد و انگشتان روی دو سر خط جدا کنید.

۳ – از محلهای علامتگذاری شده خطوط موازی را رسم کنید.

۴ – ابعاد مربع ترسیم شده را به کمک یک نوار کاغذی کنترل کنید.

به همین راحتی در ترسیم نقشه میتوان مربع را ترسیم کرد.

مقیاس

در نقشه کشی صنعتی به قطعاتی برخورد می‌کنیم که بسیار کوچک هستند و ترسیم نقشه‌های آنها نامفهوم و دشوار است. مانند نقشه قطعات ساعت مچی. بنابراین نقشه این قطعات را چند برابر بزرگتر از اندازه واقعی ترسیم می‌کنیم. به این تغییر اندازه، مقیاس افزایشی می‌گویند. مانند ۲:۱ بخوانید دو به یک. یعنی دو برابر و برعکس گاهی با قطعاتی روبرو خواهیم شد که بسیار بزرگ هستند و ترسیم اندازه واقعی آنها امکان پذیر نیست.
مانند نقشه ساختمان. این نقشه ها را با مقیاس کاهنده ترسیم می‌کنند. مانند ۱:۲ بخوانید یک به دو. یعنی نصف.

ترسیم مکعب و مکعب مستطیل

در کاغذهای شطرنجی به راحتی می‌توان حجم‌های ساده را ترسیم کرد.
برای ترسیم باید مراحل زیر را دنبال کنید.

ترسیم دایره

برای رسم دایره رو شهای متفاوتی وجود دارد که ترسیم آ نها نیاز به دقت و تمرین دارد.

رسم دایره‌های کوچک

برای رسم دایره‌هایی به قطر ۸-۷ میلی‌متر با حرکت و دَوَران انگشتان دست می‌توان این ترسیم را به خوبی انجام داد.

رسم دایره‌های متوسط

برای رسم دایره‌هایی از قطر ۱۲ میلی‌متر به بالا می‌توانیم از روش‌های زیادی کمک بگیریم.

روش اول : به کمک ترسیم مربع

روش دوم: به کمک نشان هگذاری

روش سوم: به کمک رسم قطرها و ترسیم چندضلعی

رسم دایره‌های بزرگ:

۱ – روش مداد و انگشت:

در این روش از ناخن انگشت کوچک به عنوان سوزن پرگار کمک گرفته می‌شود و با چرخاندن کاغذ می‌توان دایره را رسم کرد.

۲ – روش دو مداد:

در این روش با قرار گرفتن دو مداد در بین انگشتان دست، یکی از مدادها به عنوان سوزن پرگار به کار می رود و با چرخاندن کاغذ، دایره دقیق‌تری می‌توان رسم کرد.

ترسیم زوایا:

زوایای ۳۰ ، ۴۵ ، ۶۰ و ۹۰ درجه در ترسیم نقشه پرکاربرد هستند و می‌توان برای ساخت آن‌ها از زاویه ۹۰ درجه کمک گرفت.
رسم زاویه ۴۵ درجه:
برای زاویه ۴۵ درجه کافی است ابتدا مربع دلخواه و سپس قطر آن را ترسیم کنیم.